خال ضایعه پوستی است که از تجمع خوشخیم سلولهای ملانین ساز ( ملانوسیت ) در یک ناحیه به وجود می‌آید و بسته به ملانین موجود در سلول‌ها از بیرنگ تا کاملا تیره تقسیم میشود.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، خال ها ضایعات پوستی مسطح یا برجسته پوست هستند که ناشی از به هم خوردن ترکیب طبیعی بافت های پوست ناشی از افزایش یا عملکرد غیر طبیعی سلولهای رنگدانه ساز پوست هستند. در حقیقت خال یک تنوپلاسم خوش خیم سلولهای رنگدانه ساز است.
خال های مادر زادی در موقع تولید ممکن است بسیار کمرنگ باشند و به همین دلیل ممکن است مورد توجه واقع نشوند.خالها ضایعه ها خوش خیم هستند ونیاز به اقدام درمانی ندارند. انواع خال ها به طور کلی خال ها به دو گروه بزرگ تقسیم می شوند:
الف) خال های اکتسابی:
اکثریت خال ها اکتسابی هستند و به طور طبیعی حدود ۸۰ درصد مردم دارای یک یا چند خال ملانوسیتی هستند می باشند. این خال ها بیشتر در دوران کودکی و بلوغ ایجاد می شوند و پس از سن ۳۵ سالگی پیدایش خال جدید کمتر دیده می شود.
یک فرد سفید پوست به طور طبیعی در سنین متوسط عمر دارای حدود ۲۰ تا ۴۰ عدد خال است که کاملا طبیعی است. خال ها معمولا ابتدا ضایعات قهوه ای رنگ مسطح و صاف شبیه کک مک است (خال جانکشنال) و با گذشت زمان بزرگتر، کم رنگ تر و برجسته می شود (خال مرکب یا خال داخل درمی). همچنین ممکن است در سطح بعضی خال ها موهایی رشد کند.
البته بعضی خال ها ممکن است به همان شکل اولیه باقی بماند و تغییری نکند. بعضی خال ها در سنین جوانی، هنگام حاملگی، در دوران بلوغ یا در اثر تزریق ACTH تیره تر و بزرگتر می شود و برخی اوقات خال های جدید ممکن است بروز کند.
ب) خال های مادر زادی:
حدود یک درصد نوزادان، در موقع تولد دچار این نوع خال هستند. این نوع خال ها می تواند در اندازه های کوچک، متوسط و بزرگ باشد. خال های بزرگ، قطری بالاتر از ۲۰ سانتیمتر دارند و ممکن است گاهی به اندزه ای بزرگ باشند که قسمتی یا تمامی تنه یا اندام را دربر گیرند.
این نوع خالها در قسمت تحتانی پشت و در ناحیه ران ها دیده می شوند و ۴ تا ۶ درصد خطر ایجاد سرطان بدخیم پوست یعنی ملانوم در آنها وجود دارد.
خال های مادر زادی در موقع تولد ممکن است بسیار کمرنگ باشند و به همین دلیل ممکن است مورد توجه واقع نشوند. خال های ملانوسیتی مادر زادی کوچک و متوسط معمولا سرعت رشد کمتری تسبت به سرعت رشد شیر خواران دارند و بنابراین با گذشت زمان کوچک می شوند.
در موقع بلوغ این خالها تیره تر شده و موهای خشن روی آنها رشد می کند. خال های دیگری نیز در بدن وجود دارد که برخی از انواع آنها شامل موارد زیر است:
▪ خال هاله دار این نوع خال حاشیه ای از پوست سفید به پهنای ۲۵ میلیمتر در اطراف دارد و بیشتر در حوالی بلوغ دیده می شود. شایع ترین محل این نوع خال در پشت می باشد. واکنش های ایمنولوژیک می توانند باعث بی رنگ شدن اطراف خال و حتی باعث کنترل و از بین بردن خال گردند. اگر چه این نوع خال در افراد جوان نیازی به پیگیری ندارد ولی در افراد مسن تر بایستی ملانوم بدخیم را در نظر گرفت و در صورت هر گونه شک بایستی اقدام به نمونه برداری نمود.
▪ خال آبی برجستگی آبی رنگ با سطح صاف و اندکی برجسته با قطر کمتر از یک سانتیمتر است که شایعترین محل آن در اندام ها یا کفل و صورت است. یک نوع آن احتمال بدخیمی دارد. در صورتیکه از نظر زیبایی مسئله ساز باشد می توان آن را به وسیله جراحی خارج کرد.
این خالها باید به صورت عمقی و تا لایه چربی زیر جلدی برداشته شوند تا عود نکنند. خال دیسپلاستیک این خال های غیر عادی و بدشکل در ۲ تا ۵ درصد جوانان و بالغین دیده می شوند این خال ها، قطری بیش از ۵ میلیمتر دارند و دارای حاشیه ای نامنظم هستند و درجاتی از التهاب و تغییر رنگ در آنها دیده می شود. اهمیت این خال ها از لحاظ استعداد بیشتر آنها برای تبدیل به ملانوم بدخیم است و به مجرد هر گونه تغییری باید این خالها را برداشت.
سایر ضایعات رنگی پوست که در تشخیص افتراقی خال مورد توجه هستند: کک مک شبیه خال اکتسابی جانکشنال است ولی برخلاف خال به ندرت اندازه آنها بیشتر از چند میلیمتر می شود و بعضی مواقع ممکن است به هم متصل شوند. این ضایعات در اثر تماس با نور خورشید تیر ه تر شده و ممکن است در زمستانها پاک شوند و برخلاف خال که تمام نقاط بدن ممکن است باشد، کک مک فقط در نواحی روباز بدن که در معرض آفتاب هستند مانند صورت و گردن دیده می شوند.
گاهی ضایعاتی به صورت لکه های قهوه ای روی مچ دستها، پشت دستها، ساعد و صورت ظاهر می شوند که به آنها لکه های آفتابی یا لکه های سنی می گویند. همچنین ضایعات برجسته زگیلی شکل روی صورت یا تنه ممکن است دیده شود که اینها خال نیستند و توسط متخصص پوست تشخیص داده می شوند. آیا خال ها را باید برداشت؟ حقیقت این است که اکثریت خال ها و لکه های پوستی خوش خیم هستند و خطر ابتلا به سرطان پوست در آنها بسیار کم است.
هر خالی که دارای یک یا چند نمای غیر معمول باشد مانند عدم تقارن ضایعه و نامنظم بودن حاشیه و یکنواخت بودن رنگ خال و یا اندازه آن بیش از هفت میلیمتر باید برداشته شود.
خال هایی که در سنین بالا به رشد خود ادامه می دهند و یا دچار تیره رنگی و تغییر شکل می شوند را باید برداشت. قبلا بعضی از پزشکان توصیه می کردند که خال هایی که در معرض اصطکاک یا تحریک مداوم هستند مثل خالهایی که در ناحیه ریش آقایان هستند یا خالهایی که در ناحیه کمربند یا آرنج قرار دارند به علت اینکه احتمال بدخیم شدن دارند برداشته شود که امروزه چنین اعتقادی وجود ندارد.
بعضی خال ها بد منظره و ناخوشایند هستند و بیمار از لحاظ زیبایی و یا به اصرار اطرافیان جهت عمل جراحی خال صورت مراجعه می کنند که برداشتن خال در این موارد باید با دقت و رعایت اصول جراحی جهت باقی نماندن یا به حداقل رساندن خطر جوشگاه عمل انجام شود.
هر لکه، خال یا ضایعه پوستی که به طور ناگهانی دچار تغییرات در اندازه، شکل و یا رنگ شود یا دچار خونریزی، خارش، درد یا زخم شود بایستی توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.
ممکن است متخصص پوست به بیمار اطمینان بدهد که خال مورد نظر خطرناک نیست و نیازی به عمل یا نمونه برداری ندارد و یا این که پزشک اقدام به نمونه برداری یا برداشتن ضایعه کند و در صورتی که مشخص شود که خال تغییرات بدخیمی دارد بر حسب عمق و پیشرفت ضایعه بایستی با حاشیه مشخصی ضایعه به طور کامل برداشته شود و جهت پاتولوژی فرستاده شود.
اگر بعد از برداشتن خال، مجددا عود کرد حتما بایستی به پزشک مراجعه کرد احتمالا اسکار بعد از عمل خال، بستگی به مهارت پزشک و نوع ترمیم پوست بیمار دارد بعضی از افراد مستعد تشکیل پوست اضافه در محل عمل جراحی هستند و در بعضی نقاط بدن خطر تشکیل جوشگاه محل عمل زیادتر است.
در مورد خال های بزرگ روشهایی وجود دارد که باعث محو کردن کامل خال نمی شود ولی از نظر ظاهری وضعیت بهتری به وجود می آورد مثل لایه برداری (پیلینگ)، درم ابرژن و لیزر که باعث کم رنگ تر شدن خال میشوند ولی معمولا موقت بوده و خطر ابتلا به سرطان (ملانوما) را کم نمی کند.
ملانوم بدخیم این سرطان بدخیم ترین سرطان پوست است. اگر چه ملانوم بدخیم فقط ۵ درصد سرطانهای پوستی را تشکیل می دهد، اما شایعترین علت مرگ در اثر بیماریهای پوستی است. شیوع ملانوما در دهه های اخیر رو به افزایش بوده به طوری که در دنیای صنعتی به عنوان یک سرطان شایع مطرح است و در زنان پس از سرطان ریه مرتبه دوم را کسب کرده است.
ملانوم در دوران کودکی و نوجوانی نادر بوده و سن شایع آن ۶۰ سالگی است. در حال حاضر علت اصلی ملانوم ناشناخته است ولی فاکتورهای متعددی از قبیل فاکتورهای ژنتیکی، تابش اشعه ماورا بتفش و تماس های محیطی در بیماری دخیل است. استفاده از منابع مصنوعی تولید اشعه ماورا بنفش و لامپ های نوسانی نیز به عنوان فاکتورهای مساعد کننده محسوب می شوند.
اشعه آفتاب نقش عمده ای در ایجاد ملانوم دارد. بهترین فاکتور محیطی در علل ایجاد ملانوم، اشعه آفتاب است، نوع اشعه بیشتر از نوع اشعه ماورا بنفش نوع B است. تابش متناوب ولی شدید آفتاب به ویژه در کودکی که منجر به آفتابسوختگی می شود، فرد را مستعد ابتلا به ملانوم می کند.
ارتباط خال ملانوستیک و ملانوم بدخیم درباره سرطانی شدن خال های ملانوستیک مطالعاتی در سراسر جهان انجام شده است. حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد ملانوم ها روی خالهای ملانوستیک اکتسابی ایجاد می شود ولی از آنجا که هر انسان بالغ ۲۰-۳۰ خال اکتسابی دارد در مقایسه با شیوع ملانوم بدخیم می توان گفت که اغلب خال های اکتسابی در شرایط معمولی، سرطانی نمی شوند.
دو گروه از خالهای ملانوستیک بیشتر خطر سرطانی شدن دارند که از این خالها همان خال های مادرزادی یا خال هایی است که در موقع تولد وجود دارد. هر خال مادرزادی اعم از کوچک و بزرگ می تواند به سرطان تبدیل شود اما این خطر در خالهای خیلی بزرگ مادرزادی به خصوص خالهایی که قسمت وسیعی از تنه را پوشانده اند بیشتر است.
گروه دوم نیز خالهای دیسپلاستیک است که قبلا توضیح داده شد.
به طور کلی خطر ایجاد ملانوم بدخیم در نژاد سفید پوست، افرادی که تماس بیش از حد با نور خورشید دارند، حساسیت به نور خورشید، ضعف سیستم ایمنی، سابقه ملانوم جلدی یا وجود سابقه ملانوم در خانواده، بیشتر از گروه های دیگر است.
خال اصولا خوش خیم است و به جز خالهای مادرزادی و خالهای غیر کلاسیک (دیسپلاستیک)، سایر خالها اغلب بدون خطر هستند، در صورت هر گونه تغییری در اندازه، رنگ، قوام سطحی خال و پیدایش درد، خارش و خونریزی حتما باید مورد توجه قرار گیرد و در صورت بروز هر یک از تغییرات فوق بایستی به متخصص پوست مراجعه شود که در صورت شک پزشک به بدخیمی خال، نمونه برداری یا برداشتن ضایعه انجام خواهد گرفت.
راه‌های رهایی
برداشتن خال به وسیله عمل جراحی با احتمال باقی ماندن خط عمل به صورت یک خراش همراه است که بسته به نوع پوست می‌تواند ناچیز تا برجسته باشد.
تراشیدن خال: در مورد خالهای سطحی
سرمادرمانی: در مورد خالهای سطحی، کک و مک و لکه‌های تیره پشت دستها.
لایه برداری: در مورد کک و مک
لیزر:
دستگاه لیزر دو نوع نور مادون قرمز و در محدوده سبزرنگ ساطع می‌کند که برای از بین بردن انواع ضایعات دارای ملانین موثر هستند. طول زمان پالس در این لیزر بسیار کوتاه است. اساس درمانی این لیزر حرارتی است که در یک نقطه خاص ایجاد میشود، بدون اینکه بافت‌های مجاور آسیب ببینند. انرژی حرارتی ساطع شده از لیزر به ملانین برخورد می‌کند و سلولهای حاوی ملانین از بین رفته و ملانین آنها به وسیله سیستم ایمنی پاکسازی میشود. البته قبل از درمان با لیزر در خالها تشخیص قطعی باید صورت گرفته باشد چون در بعضی موارد ملانوم بدخیم (سرطان پوست) خود را فقط به صورت یک خال نشان می‌دهد و در صورت عدم تشخیص قطعی می‌تواند برای بیمار مشکل‌ساز باشد. همانطور که گفته شد، اغلب خالها در اثر تجمع خوشخیم سلولهای ملانین‌ساز ایجاد میشوند اما تعداد کمی از این خالها می‌توانند بدخیم شوند. تشــخـیص این خالهای مسـتعد به بدخـیمی بسیار راحـت است.
هـر خالی که تغییر رنگ و شکل ویا اندازه پیدا کـند می تواند استعداد بدخیمی داشته باشد. البته نه به این معنا که حتما بدخیم میشود اما درصد بدخیمی در خالهایی که تغییر پیدا می‌کنند، بیشتر است.
مواردی که نام برده میشود نیاز به آزمایش و در صورت لزوم برداشتن دارند:
بزرگ شدن سریع خال
رنگ ضایعه از خرمایی تا قهوهای تیره در یک زمینه صورتی‌رنگ
قطر 5 تا 15 میلیمتر (بزرگتر از خالهای معمولی)
تعدادبسیار زیاد (افراد دارای خالهای بدخیم ممکن است تا حدود 100 خال پوستی داشته باشند در حالی که بیشتر افراد معمولی حداکثر 15 تا 20 خال دارند.)
افزایش رنگ خال (تیره تر شدن )
هـر نـوع تغییر در رنگ خال به صورت نامتقارن
رشد قسمتی از خال و نامتقارن شدن از نظر شکل خال
تغییر در حاشیه خال از نظر رنگ یا شکل
زخمی شدن خال و ایجاد خونریزی
دردناک شدن یا خاریدن
شایعترین نوع خال، نوع گوشتی آن است که به صورت گنبدی شکل و قهوه‌ای‌رنگ که به تدریج به رنگ قرمز گوشتی تبدیل میشود و یا به صورت مدور یا بیضیشکل، قرینه، نرم، قهوهای روشن یا سیاهرنگ و یا به صورت تغییررنگ پوست بدون برآمدگی یا مدور و به رنگ قهوهای روشن یا سیاه که حدود صاف مشخصی دارد، دیده میشود.
این خالها به خودی خود خوشخیم هستند و نیازی به برداشتن آنها نیست ولی اگر در ناحیه‌ای قرار داشته باشند که به طور مکرر در معرض صدمات فیزیکی باشد مثل خال در سر – که در معرض آسیب مکرر توسط شانه کردن است – و یا خال در صورت مردانی که با تیغ اصلاح می‌کنند و به صورت دورهای در رنگ و اندازه آنها تغییراتی دیده می شود، باید خانواده فرد از نظر وجود سابقه سرطان پوست بررسی شوند و در صورت مثبت بودن سابقه خانوادگی حتما باید این خال برداشته شده و بررسی شود. خالهای بزرگ مادرزادی که موی بلند و تیره از آنها خارج میشود نیز، بهتر است برداشته شوند.
بااستعدادهای بدشانس
افرادی که سابقه خانوادگی خالهای بدخیم، ملانوم یا سایر سرطانهای پوستی را دارند و یا افراد دارای نژاد اروپای شمالی با موهای روشن و کک‌ومک پوستی استعداد بیشتری برای ابتلا دارند. افرادی که پوستی لطیف با موهای فرفری دارند و آنهایی که بر روی پوستشان به میزان زیادی خال وجود دارد نیز بیشتر از بقیه با سرطان پوستی تهدید میشوند.
خالهای سرطانی
متخصصان توصیه می‌کنند از ترکیبات ضد آفتاب با قدرت ضدآفتابی (SPF 15) یا بالاتر که قادر به محافظت پوست در برابر اشعه ماورای بنفش A و B هستند (بیشتر ترکیبات ضدآفتاب تنها در برابر اشعه ماورای بنفش B اثر محافظتی دارند) استفاده کنید و در صورت امکان از قرار گرفتن در معرض آفتاب بین ساعت‌های 10 صبح تا 3 بعدازظهر اجتناب کنید. در صورت وجود سابقه خانوادگی خالهای بدخیم یا سرطان پوست معاینه فیزیکی منظم توسط پزشک برای شناسایی هرگونه ضایعه جدید یا شناسایی تغییر در ضایعات موجود توصیه میشود.
برای افراد در معرض خطر زیاد، تناوب این معاینات ممکن است هر سه ماه یکبار باشد. همچنین معاینه معمول پوست به وسیله خود بیماران برای تشخیص هرگونه تغییر در ضایعات موجود توصیه میشود. برای نواحی از پوست که مشاهده‌اش برای خود فرد مشکل است، می‌توان از یکی از اعضای خانواده کمک گرفت.
به طور کلی حتی اگر هیچ ضایعه مشکوکی هم ندارید، توصیه میشود در سال حداقل یک بار به متخصص پـوست مراجعه کنیـد و همواره از وضعیت پوست بدن خود آگاه باشید.
برای پیشگیری از سرطان پوست باید از ویتامین‌هایی نظیر C، E و A و همچنین سلنیوم به وفور استفاده کنید. کارتنوئیدها نیز در بدن به صورت آنتی‌اکسیدان عمل کرده و از ابتلا به سرطان پوست جلوگیری می‌کنند. استفاده از میوه‌ها و سبزی های تازه 5 نوبت در طول روز شما را در مقابل بسیاری از بیماری‌ها بیمه می‌کند. یک نفر از هر سه نفر آمار قابل‌توجهی برای قربانیان سرطان است. به توصیه هایی که به آن اشاره شد، توجه کنید تا نام شما در شمار فهرست سیاه قربانیان قرار نگیرد.
